Co to jest termin wykupu obligacji?

Myśląc o sposobach na oszczędzanie pieniędzy warto przyjrzeć się tematowi obligacji. Przed podjęciem decyzji o inwestowaniu w te papiery wartościowe powinniśmy jednak zapoznać się z zasadami ich funkcjonowania. Jednym z istotniejszych zagadnień w temacie obligacji jest termin ich wykupu. Z niniejszego artykułu dowiesz się między innymi czym jest termin wykupu obligacji, jak dzielimy obligacje ze względu na ten termin, a także czy możliwy jest ich wykup przed jego upływem.

Co to jest obligacja?

Obligacja to dłużny papier wartościowy emitowany w serii, który stanowi dowód wierzytelności. Emitent obligacji stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza, zobowiązując się tym samym do spełnienia zobowiązania wobec niego w określonym z góry terminie.

Emitentami obligacji mogą być różne podmioty. Pod tym względem obligacje dzielimy na skarbowe (emitowane przez Skarb Państwa), komunalne (emitowane przez samorządy terytorialne) i korporacyjne (emitowane przez przedsiębiorstwa).

Do najbezpieczniejszych należą zdecydowanie obligacje skarbowe, ponieważ w ich przypadku Skarb Państwa odpowiada za zobowiązanie całym swoim majątkiem.

Co to jest termin wykupu obligacji?

Termin wykupu obligacji (inaczej termin zapadalności obligacji) to dzień, w którym kończy się okres trwania obligacji i papier wartościowy powinien zostać spieniężony. Innymi słowy jest to termin, w którym emitent wykupi obligację od obligatariusza, spłacając tym samym swój dług wraz z ustalonymi z góry odsetkami.

Jak wyznaczany jest termin wykupu obligacji? 

Termin wykupu obligacji wyznaczany jest jeszcze przed zapożyczeniem się emitenta u obligatariusza. Wraz z emisją obligacji na rynek wskazuje on okres, na jaki pożycza kapitał, wyznaczając przy tym termin wykupu obligacji. 

Co ważne, w sytuacji, gdy dzień wykupu obligacji przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, środki zostaną udostępnione w pierwszym możliwym dniu roboczym.

Zgodnie z zasadami rynku Catalyst, który jest głównym miejscem obrotu obligacjami w naszym kraju, termin wykupu obligacji powinien przypadać zawsze na ostatni dzień ostatniego okresu odsetkowego.

Pierwotny a pozostały termin zapadalności

Pojęcia pierwotny i pozostały okres zapadalności obligacji nie są tożsame.

Pierwotny termin zapadalności oznacza odgórnie ustalony dzień, w którym powinno dojść do wykupu obligacji przez emitenta. Termin ten nie może ulec zmianie.

Pozostały termin zapadalności to okres, który podlega zmianie każdego dnia, gdyż oznacza czas pozostały do spłaty długu przez emitenta.

Podział obligacji ze względu na termin wykupu

Obligacje może podzielić biorąc pod uwagę kilka kryteriów. Jednym z nich jest termin wykupu. Według niego obligacje dzielimy na 4 kategorie:

• obligacje krótkoterminowe,
• obligacje średnioterminowe,
• obligacje długoterminowe,
• obligacje wieczyste.

Obligacje krótkoterminowe

Obligacje krótkoterminowe to takie, dla których okres wykupu nie przekracza jednego roku. Inaczej nazywa się je bonami skarbowymi lub bonami pieniężnymi. W związku z dość wysokimi kosztami ich emisji, podmioty komercyjne zazwyczaj nie decydują się na ich wykorzystanie. Ich głównym emitentem są rządy i banki centralne.

Obligacje średnioterminowe

W przypadku obligacji średnioterminowych termin wykupu jest ustalany powyżej 1 roku, ale nie dłużej niż 5 lat. Termin ten zależy od wielkości i kondycji finansowej emitenta. Obligacjami średnioterminowymi są najczęściej obligacje Skarbu Państwa i korporacyjne.

Obligacje długoterminowe

O obligacjach długoterminowych mówimy wtedy, kiedy ich termin zapadalności wynosi powyżej 5 lat. Z reguły są to obligacje emitowane przez Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego, a także instytucje finansowe takie jak banki. Tylko największe przedsiębiorstwa niefinansowe pozwalają sobie na emisję obligacji długoterminowych. 

Obligacje wieczyste

Obligacje wieczyste to papiery wartościowe bez wskazanego terminu wykupu. W przypadku zaistnienia określonych okoliczności, np. upadłość emitenta, może jednak dojść do konieczności ich wykupu. Ich głównymi emitentami są rządy państw wysokorozwiniętych, niekiedy banki centralne. Podmioty komercyjne rzadko decydują się na tego typu rozwiązanie. Charakteryzują się one wyższym oprocentowaniem niż w przypadku długoterminowych i średnioterminowych obligacji.

Wykup obligacji przed terminem 

Obligacje mogą czasem podlegać wykupowi przed upływem terminu zapadalności. Jest to możliwe dzięki art. 74 ust. 2 ustawy o obligacjach. Wskazuje on, że:

,,Jeżeli emitent jest w zwłoce z wykonaniem w terminie, w całości lub części, zobowiązań wynikających z obligacji, obligacje podlegają, na żądanie obligatariusza, natychmiastowemu wykupowi w części, w jakiej przewidują świadczenie pieniężne. Obligatariusz może żądać wykupu obligacji również w przypadku niezawinionego przez emitenta opóźnienia nie krótszego niż 3 dni, chyba że warunki emisji wskażą krótszy okres.”

Niniejszy przepis jest więc zabezpieczeniem roszczeń obligatariuszy.

Obligacje z prawem do przedterminowego wykupu

W praktyce na rynku coraz częściej spotyka się obligacje z prawem do przedterminowego wykupu, które przysługuje zarówno obligatariuszowi jak i emitentowi.  Wykup obligacji przed terminem zapadalności odbywa się po cenie określonej z góry.

Najczęściej żądanie wcześniejszego wykupu związane jest z naruszeniem ustalonych warunków emisji,  znaczny wzrost zadłużenia emitenta, a tym samym spadek jego kondycji finansowej czy też inne niekorzystne zmiany rynkowe.

Czy za wykup obligacji przed terminem zapadalności trzeba zapłacić?

Z reguły w związku z przyznaniem emitentowi prawa do wcześniejszego wykupu na jego żądanie, w umowie uwzględniana jest dodatkowa premia, którą będzie on musiał zapłacić obligatariuszowi.

Jeśli natomiast wcześniejszy wykup jest żądany przez obligatariusza, to kwota, którą pożyczył emitentowi pozostaje bez zmian.  Od wypłacanych środków odliczana jest jedynie kwota wyliczona od wysokości odsetek. W praktyce oznacza to zmniejszenie zarobku na obligacji.

Termin wykupu obligacji – podsumowanie

Obligacje mogą być dobrym sposobem na zainwestowanie pieniędzy. Termin wykupu obligacji jest ważnym zagadnieniem, gdyż wpływa nie tylko na rentowność inwestycji, ale też na poziom ryzyka z nią związany. Warto mieć to na uwadze podejmując decyzję o wyborze obligacji.