Co to jest standard złota?

Złoto to bardzo ważna część naszej historii, przede wszystkim tej ekonomicznej. Pojęcie standard złota, chociaż kojarzy się z historią, nie odnosi się do wcale aż tak odległych czasów – System z Bretton Woods postawił na system monetarny w 1944, a USA przestały wymieniać dolary na złoto dopiero w 1971 roku. Ale czym tak właściwie jest ten standard złota?

Standard złota – co to jest?

Samo pojęcie “standard złota” określa pewną ilość złota, która określała wartość monetarną danej waluty. Było to swojego rodzaju zobowiązaniem wszystkich uczestniczących w nim krajów. System złota służył do określenia wartości jednostkowej waluty w przeliczeniu na złoto. Dzięki takiemu zabiegowi pieniądz krajowy i jego inne formy, np. noty dłużne, był swobodnie wymieniany na złoto po ustalonej wcześniej i zaakceptowanej cenie.

Standard złota – zasady działania

Przede wszystkim złoto w tym standardzie pełni funkcję pieniądza narodowego i światowego, jest miernikiem porównawczym walut. Każda jednostka pieniężna kraju ma ściśle ustalony parytet złota, który określa jej wartość. Całość porównywana jest w jednostkach wagowych czystego kruszcu.

Ważne są granice dopuszczalnych odchyleń rynkowych kursów – te mogą wynosić ok. ±1%.

Oczywiście istnieje wolność bicia monet z kruszcu i przetapiania monety złotych na kruszec. Nie ma też żadnych ograniczeń w zakresie wywozu lub przywozu kruszcu do kraju. Substytutem dla pieniądza kruszcowego w kraju są banknoty.

Złota waluta ma też swoje funkcje:

Parytet złota – zasady i funkcje

  • miernik wartości: umożliwiała ustalanie cen na rynkach światowych,
  • środek płatniczy – umożliwiała dokonywanie bez żadnych zastrzeżeń rozliczeń międzynarodowych,
  • środek gromadzenia rezerw,
  • środek cyrkulacji: umożliwiała dokonywanie rozliczeń między osobami fizycznymi.

Waluta oparta na złocie – Anglia

Pomimo tego, że ludzkość złoto znała już wieki wcześniej, to podstawy systemu waluty złotej stworzono w Wielkiej Brytanii w 1844 roku – spisano wtedy Ustawę Bankową, zwaną także aktem Peela, od ówczesnego premiera sir Roberta Peela. Wtedy to ustalono obowiązek Banku Anglii, który musiał wykupywać swoje banknoty za złoto. Uchylono wtedy także restrykcje w przetapianiu monet i przesyłaniu złota.

Tak naprawdę zalążkiem standardu złota było przyjęcie standardu monety złotej (ang. gold specie standard) w 1921 roku, gdy na żądanie można było wymienić pieniądz papierowy na złotego suwerena emitowanego w Royal Mint w Tower Hill od 1816 roku. Pomiędzy 1870 a 1880 system waluty złotej został przyjęty przez wiele państw na świecie.

Porozumienie z Bretton Woods

W 1944 roku w hotelu Mount Washington w Bretton Woods w USA odbyła się konferencja United Nations Monetary and Financial Conferency, której owocem było podpisanie tak zwanego porozumienia z Bretton Woods. W konferencji uczestniczyło 730 delegatów z 44 państw alianckich.

Wszyscy uczestnicy konferencji zgadzali się, że poprzedzający II WŚ chaos monetarny dostarczył wielu ważnych lekcji – w pamięci uczestników przecież dalej widniał wielki kryzys z lat 30.

Ustalone zostały stałe parytety złota – 35 dolarów amerykańskich wymiennych było za uncję. Ustalono także stałe kursy wymiany między poszczególnymi walutami. Utworzono również Międzynarodowy Fundusz Walutowy, którego zadaniem było pełnienie funkcji regulacyjnej na międzynarodowym rynku finansowym.

Międzynarodowy standard złota i srebra

Jak wyżej wspomnieliśmy 35 dolarów amerykańskich wymiennych było na jedną uncję złota. Ale nie tylko złotem można było płacić. “W obiegu” było również srebro. Wówczas, jednostka waluty brytyjskiej znana jako funt szterling, pierwotnie oznaczała “jeden funt czystego srebra”.

Oczywiście samo pojęcie “standard złota” nie oznacza, że trzeba mieć przy sobie ten cenny kruszec. Dopuszczalne było płacenie standardową, papierową walutą i rachunkami bankowymi, które są dużo bardziej wygodne w użyciu. Łatwiej przecież przenieść 3500 dolarów niż 100 uncji złota.

Parytet złota wykres

Chodzi jednak o to, że w przypadku, gdy dana osoba chce zrealizować w banku rachunek lub gotówkę wartą 20$ to bank jest zobowiązany zwrócić tej osobie złoto warte 20$.

Kryzys amerykańskiego standardu złota

Jednak nie zawsze było tak kolorowo. Niestabilność walut, w tym także dolara, sprawiły, że Stany Zjednoczone odeszły od standardu złota w dwóch krokach. Najpierw, w latach 30, rząd federalny złamał swoją obietnicę wykupu banknotów Rezerwy Federalnej w monetach. Oznaczało to, że używanie i posiadanie złotych monet było po prostu nielegalne, a obywatele zmuszeni byli do przekazania swojego złota Rezerwie Federalnej.

Drugim krokiem, w latach 60 i 70, był fakt, że rząd federalny intensywnie drukował walutę. Mocno spadająca siła nabywcza amerykańskiego dolara sprawiła, że zagraniczne banki centralne zaczęły wykupywać walutę, przez co złoto zaczęło się wyczerpywać. W 1971 zakończono wykup dolarów – to przez podjęcie w 1971 roku decyzji o zastopowaniu drukowania dolarów.

Waluta oparta na złocie – stabilność

Oparcie waluty o złoto regulowało ilość i tempo wzrostu podaży pieniądza w danym kraju. Drukowanie dolarów miało swoje realne konsekwencje, nie tylko w wymiarze przyspieszającej inflacji. Zapewnienie realnego odzwierciedlenia waluty w kruszcu to zupełne przeciwieństwo dzisiejszego, fiducjarnego pieniądza.

Zdecydowanym plusem był fakt, że produkcja złota dodawała tylko niewielką część do zgromadzonych już zapasów, dlatego władze krajów gwarantowały darmową wymienialność złota na pieniądze, a sam standard złota był w stanie zapewnić praktycznie brak jakichkolwiek wahań podaży waluty i wartości cen.

Ciekawą zależnością był fakt, że standard złota, wpływając na ustabilizowanie się kursów walut, sprawiał, że poziomy poszczególnych cen zmieniały się tak samo na całym świecie, co dzisiaj jest nie do pomyślenia. Takie sytuacje były możliwe dzięki zastosowaniu automatycznego procesu korekty bilansu płatniczego, co powszechnie znane było jako mechanizm zmiany cen i przepływu kruszców.

Standard złota – podsumowanie

Standard złota niewątpliwie przyniósł światu ogromny rozwój. Nieskrępowany, wolny handel i ciągła chęć rozwoju gospodarczego sprawiły, że ta część ekonomicznej historii miała ogromny wpływ na kształtowanie się wielu gospodarek światowych.

Zresztą złoto do dzisiaj jest ważną częścią każdej dużej gospodarki – jest ono traktowane jako jedna z głównych walut światowych, szczególnie rezerwowych.

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *