Pieniądze każdy chce mieć, a dla niektórych stanowią one nieomal sens życia. Kiedy jednak zadać pytanie, czym jest pieniądz, wiele osób ma problem z odpowiedzią. Postaramy się zrobić to jak najprościej. Pomówmy o tym, czym jest rola i obieg pieniądza w gospodarce.
Choć każdy intuicyjnie wyczuwa, co to jest pieniądz, podanie jego definicji nie jest już takie łatwe. Możesz też pogubić się, kiedy masz za zadanie wymienić cechy i funkcje pieniądza. Ważną kwestią pozostaje też obieg pieniężny – jak działa i o co w nim w ogóle chodzi.
Czym jest pieniądz?
Z definicji pieniądz to towar będący powszechnie akceptowalnym środkiem wymiany gospodarczej, w którym wyrażane są ceny innych towarów. Wynika z tego, że można za jego pomocą z łatwością płacić za przeróżne produkty i usługi. Dawniej pieniądz miał swoje odzwierciedlenie w fizycznie istniejącym towarze, najczęściej w złocie. Dzisiaj już wszystkie kraje od tego odeszły, zatem jego wartość jest jedynie umowna, za to powszechnie akceptowana. Pozwala mu to funkcjonować, nawet jeśli nie istnieje jako fizyczne banknoty, a jedynie cyferka na koncie w banku.
Cechy pieniądza
Pieniądz ma swoje cechy, które sprawiają, że jest tak użyteczny w obiegu gospodarczym. Po pierwsze jest powszechnie akceptowalny, a więc wymienialny na wszelkie inne towary i usługi. Z tego powodu jest też przez większość ludzi bardzo pożądany. Po drugie jest trwały – a więc nie niszczy się łatwo, a za to łatwo go można, przechowywać. Tę cechę ułatwia też to, że jego niewielka wagowo ilość może mieć już sporą wartość.
Dawniej tę cechy bardzo dobrze spełniało złoto, ponieważ nie korodowało, a nawet za niewielką złotą monetę można było kupić sporo towarów. Dziś za trwałość i przechowywanie cyfrowych pieniędzy odpowiadają głównie banki. Pieniądz jest też podzielny, co umożliwia np. łatwe wydawanie reszty oraz precyzyjne wyrażanie ceny (w wypadku złotego np. poprzez grosze).
Funkcje pieniądza
Jak już zauważyliśmy, pieniądz pełni przede wszystkim rolę środka wymiany. Przedsiębiorcy kupują za nie środki produkcji, w tym surowce, ale też po prostu pracę pracowników. Ci z kolei mogą sobie dzięki nim pozwolić na dobra potrzebne im do przetrwania i zaspokajania innych potrzeb. Pieniądz ma jeszcze kolejne ważne funkcje:
- jest miernikiem wartości – za jego pomocą wyraża się wartość oferowanych na ryku towarów i usług. Można więc powiedzieć, że pieniądz pełni funkcję informacyjną;
- jest środkiem płatniczym – używa się go do regulowania zobowiązań;
- jest sposobem na gromadzenie oszczędności – dzisiaj zazwyczaj robi się to za pomocą konta bankowego. Ta funkcja nazywana jest tezauryzacyjną.
- jest środkiem wymiany międzynarodowej – a więc pozwala na rozliczenia pomiędzy różnymi krajami. Tę funkcję pełnią przede wszystkim tzw. twarde waluty, których wartość nie zmienia się szybko z czasem, np. frank szwajcarski albo dolar amerykański.
Rola pieniądza w gospodarce
W związku z powyższymi cechami, funkcja pieniądza w gospodarce jest nieoceniona. Ponownie jest tu przede wszystkim środkiem płatniczym za usługi i towary, ale też ma rolę cyrkulacyjną. W różnorodny sposób krąży pomiędzy przedsiębiorstwami, ludnością i budżetem państwowym, co nazywane jest obiegiem pieniądza. Gotówka cyrkuluje pomiędzy tymi wszystkimi podmiotami i ze względu na tę właściwość, jego obieg jest dzielony np. na transakcyjny (pomiędzy podmiotami gospodarczymi) i dochodowy (gdy chodzi o wypłatę przez przedsiębiorstwa wynagrodzeń i innych zobowiązań wobec ludności).
Cyrkulacja pieniądza odbywa się na rynku, czyli abstrakcyjnym miejscu, w którym dochodzi do transakcji. Wyróżnia się dwa podstawowe rynki, czyli dóbr i usług (dotyczy wymiany pomiędzy producentem a klientem) oraz rynek czynników produkcji (w którym chodzi o podmioty pozwalające na produkcję, a więc np. ludzką pracę, budynki i maszyny oraz ziemię).
Jak działa obieg pieniądza?
Te cyrkulacje zachodzą wszędzie tam, gdzie reguluje się należności za zobowiązania. Może tu chodzić o towary, usługi i pracę. Wszystko to odbywa się za pomocą fizycznej gotówki, ale też (obecnie nawet częściej) bezgotówkowo – np. przy pomocy przelewów bankowych lub kart płatniczych.
Obieg pieniądza bywa nazywany też ruchem okrężnym, ponieważ pieniądz cały czas krąży pomiędzy przedsiębiorstwami a ludnością. Dodatkowo wchodzi w niego też rząd, który opodatkowuje przedsiębiorstwa i obywateli, a następnie np. inwestuje zebrany kapitał (pieniądze ponownie trafiają do podmiotów gospodarczych) albo wypłaca świadczenia socjalne (środki trafiają ponownie do obywateli).
Rola i obieg pieniądza — podsumowanie
Rolą pieniądza w obiegu jest więc bycie środkiem wymiany. Transakcje zachodzą pomiędzy podmiotami gospodarczymi i obywatelami właśnie za jego pośrednictwem. Pieniądz pełni też oczywiście inne funkcje – za jego pomocą można np. oszczędzać. Teraz wiesz już, jaka jest jego rola w gospodarce. Umiesz też wymienić cechy pieniądza. To ważne, ponieważ dzięki rozumieniu takich podstaw, możesz bardziej świadomie podchodzić do wszystkich swoich operacji finansowych, w tym również inwestycji.
