Inflacja jest w ostatnim czasie jednym z najgorętszych tematów związanych z finansami poruszanych w naszych kraju. W maju 2022 roku poziom inflacji w Polsce wyniósł aż 13,9 %. Jakie są tego przyczyny? A jakie skutki? Co to właściwie jest inflacja? Między innymi te kwestie poruszamy w poniższym artykule.
Inflacja – co to jest?
Encyklopedyczna definicja inflacji mówi, że jest to „proces wzrostu przeciętnego poziomu cen w gospodarce. Skutkiem tego procesu jest spadek siły nabywczej pieniądza krajowego.”
W praktyce inflacja oznacza, że za określoną kwotę możemy nabyć mniej produktów niż w określonym czasie w przeszłości. I tak, w przypadku odłożenia na koncie oszczędnościowym 10 000 zł bez chęci ich pomnażania, za rok okaże się, że wciąż mamy 10 000 zł, ale możemy za tę kwotę kupić znacznie mniej niż w roku poprzednim. Inaczej mówią, inflacja powoduje spadek wartości pieniądza w czasie.
Co istotne, o inflacji możemy mówić dopiero wtedy, kiedy wzrost cen jest powszechny i dotyczy ogółu rzeczy potrzebnych nam do funkcjonowania. Wzrost ceny cukru czy masła to jeszcze nie jest inflacja.
Rodzaje inflacji
Istnieje wiele rodzajów inflacji. Poniżej wskazujemy te, które występują zdecydowanie najczęściej.
Inflację możemy podzielić zależnie od przyczyn ją wywołujących na:
- inflację popytową – przyczyną jest nadmiar popytu w stosunku do podaży
- inflację kosztową (inaczej podażową) – przyczyną są rosnące koszty produkcji
- inflację strukturalną – przyczyną jest niedostosowanie struktury produkcyjnej do potrzeb konsumentów
W zależności od stopnia natężenia inflację można podzielić na:
- inflację pełzającą – wzrost cen nie przekracza 5% rocznie, nie zaburzając przy tym pracy gospodarki
- inflację kroczącą – wzrost cen przekracza 5% rocznie, a inflacja zaczyna się wymykać spod kontroli
- inflację galopującą – wzrost cen przekracza 10% rocznie, a inflacja hamuje wzrost gospodarczy i wywołuje napięcia społeczne
- hiperinflację – wzrost cen przekracza 100%, a inflacja następuje gwałtownie. Częstą jej przyczyną jest nierozsądne dysponowanie budżetem państwa
Polska polityka finansowa zakłada, że roczny wzrost cen nie powinien przekraczać 2,5%.
Przyczyny inflacji
O wysokiej inflacji w mediach można usłyszeć każdego dnia. Ale dlaczego w zasadzie do niej dochodzi? Przyczyny są bardzo zróżnicowane. Wpływ na jej poziom ma m.in stan gospodarki w danym państwie, jego polityka monetarna, a także niezrównoważony budżet (np. nagły wzrost wydatków publicznych), który często wiąże się z podjęciem decyzji o zwiększeniu emisji pieniądza, co nie służy utrzymaniu inflacji na niskim poziomie.
Jedną z głównych przyczyn wysokiej inflacji jest też zagregowany popyt konsumentów. Inaczej mówiąc, gdy obywatele danego kraju mogą coraz odważniej wydawać pieniądze i cieszyć się dobrobytem, wzrasta popyt na towary i usługi, a to wprost prowadzi do ogólnego wzrostu cen, czyli do podwyższenia poziomu inflacji.
Skutki inflacji
Wzrost inflacji niesie za sobą wiele negatywnych skutków. Głównym z nich jest spadek rzeczywistej wartości pieniądza. Skutek ten Polacy znacznie odczuli na przełomie PRL oraz Trzeciej Rzeczpospolitej. W 1990 roku inflacja w naszym kraju osiągnęła bowiem poziom 586%, a ceny towarów i usług w lutym tego roku były o ponad 1100% wyższe niż w tym samym miesiącu dwa lata wcześniej! Przeciętny Polak zarabiał wtedy 1,03 mln zł miesięcznie. Do kolejnych uciążliwych skutków inflacji można zaliczyć m.in.:
- utrudnienia w prowadzeniu działalności gospodarczej,
- naciski pracowników na wzrost płac,
- droższe kredyty,
- spadek zaufania do pieniądza,
- zmniejszona ilość inwestycji,
- utrudnienia w oszacowaniu możliwych zysków z inwestycji.
Jak oblicza się inflację?
Przy obliczaniu poziomu inflacji udział poszczególnych towarów i usług w wydatkach gospodarstwa domowego określany jest na podstawie przeciętnej struktury wydatków wszystkich gospodarstw domowych. Wynika to z faktu, że każdy z nas przeznacza swoje pieniądze na inne rzeczy. Uśrednienie jest więc w tym przypadku konieczne.
Przy obliczeniach pod uwagę brane są wszystkie towary i usługi wykorzystywane przez gospodarstwa domowe, w tym:
- dobra codziennego użytku (np. paliwo, jedzenie)
- dobra trwałe (np. sprzęty AGD, obuwie)
- usługi (np. najem mieszkania, wizyta u fryzjera czy kosmetyczki)
Wszelkie dobra, jakie gospodarstwa domowe nabyły w danym roku składają się na tzw. koszyk konsumpcyjny. Każde dobro z tym koszyku można nabyć za daną cenę, która jest ruchoma i może ulegać zmianie.
Poziom inflacji w danym roku oblicza się przez porównanie wartości całego koszyka konsumpcyjnego w określonym miesiącu do ceny z tego samego miesiąca w roku poprzednim.
Sposoby walki z inflacją
Rząd dysponuje odpowiednimi narzędziami, by skutecznie walczyć z rosnącymi cenami. Głównym z nich jest decyzyjny organ banku centralnego – Rada Polityki Pieniężnej, która może dostosowywać poziom stóp procentowych do aktualnej sytuacji inflacyjnej. Przy wysokiej inflacji RPP podnosi stopy procentowe, a tym samym zniechęca do zaciągania kredytów, czyli zmniejsza popyt. Jeśli zaś inflacja spada, stopy procentowe są obniżane, a tym samym kredyty tańsze, co zachęca konsumentów do inwestowania swoich oszczędności.
Kolejnym narzędziem banku centralnego jest możliwość sterowania stopą rezerwy obowiązkowej, czyli ilością środków, jakie banki komercyjne muszą z nim trzymać. Im niższa stopa rezerwy, tym więcej pieniędzy banki komercyjne mogą pożyczyć kredytobiorcom. I ponownie – rośnie popyt, rosną ceny, rośnie poziom inflacji.
Rząd może też kontrolować poziom inflacji poprzez skup lub emisję papierów wartościowych w zależności od potrzeb. W ten sposób reguluje podaż pieniądza.
Podsumowanie
Inflacja w maju 2022 roku w naszym kraju osiągnęła poziom 13,9%. W stosunku do kwietnia wzrosła ona aż o 1,7%, co oznacza, że ceny rosną w zatrważającym tempie. Warto dodać, że średni poziom inflacji dla Unii Europejskiej to 8,1%, a swoimi wynikami wyprzedzają nas tylko Rumunia, Bułgaria, Łotwa, Czechy, Litwa i Estonia. Nie napawa to optymizmem. Miejmy nadzieję, że podjęte dotychczas przez RPP działania wkrótce zaczną przynosić oczekiwane efekty.
