Co to jest dom pasywny?

Wysokie koszty budowy domu w dobie systematycznie rosnącej inflacji oraz kłopotów z dostępnością materiałów budowlanych i wykończeniowych generują wątpliwości, co do opłacalności inwestycji. Wyższe są także rachunki za ogrzewanie domu i wody oraz działanie urządzeń elektrycznych. Z drugiej strony, trudno pozostać obojętnym na zmiany klimatu i postępującą dewastację środowiska naturalnego, do której w znacznym stopniu przyczynia się człowiek. W związku z tym, na popularności zyskują nowinki technologiczne, pozwalające wykorzystywać odnawialne źródła energii w codziennym życiu oraz minimalizować zapotrzebowanie energetyczne budynków. Do takich rozwiązań należą domy pasywne, które w dalszej perspektywie mają stanowić czysty zysk, komfort i bezpieczeństwo mieszkańców. Co to jest dom pasywny?

Dom pasywny – definicja

Dom pasywny to taki budynek, w którym zapotrzebowanie na energię jest mniejsze niż 15 kWh na metr kwadratowy na rok. Mamy tu na myśli energię pierwotną, czyli potrzebną do ogrzania domu i wody oraz działania wszystkich urządzeń elektrycznych.

Dzięki zastosowaniu odpowiednich rozwiązań technologicznych, w domu pasywnym odzyskuje się znaczną ilość energii z natury. W porównaniu do standardowych budynków mieszkalnych, zapotrzebowanie na energię w domu pasywnym jest nawet ośmiokrotnie mniejsze.

Dom pasywny – główne cechy

Budynki mieszkalne z rodzaju pasywnych różnią się od tradycyjnych domów przede wszystkim tym, że są zaprojektowane i zbudowane z dbałością o każdy szczegół, który ma na celu zminimalizowanie zapotrzebowania na energię i zmaksymalizowanie stopnia jej odzyskiwania z natury. W związku z tym domy pasywne charakteryzują następujące cechy:

1. Prosta i zwarta bryła, pozbawiona dodatków w stylu wykuszy czy balkonów oraz przegród zewnętrznych – dzięki temu eliminowane są mostki termiczne, czyli miejsca, które szczególnie trudno uszczelnić i ocieplić. Poprzez mostki termiczne następuje znaczny odpływ ciepła z budynku, co przekłada się na większą ilość energii koniecznej do wyrównania tych strat.
2. Budowane są na planie prostokąta i kryte jedno- lub dwuspadowym dachem – z tego samego powodu, co wymieniony wcześniej kształt domu.
3. Posiadają pomieszczenia użytkowe od strony południowej, czyli kierunku o najdłuższej dziennej ekspozycji na słońce. Należą do nich kuchnia, salon, gabinet, pokoje dzienne, często również łazienka. Tam też montuje się największe przeszklenia, co zwiększa możliwość korzystania z darmowego światła naturalnego, zamiast kosztownego prądu. Z kolei od strony północnej ulokowane są pomieszczenia gospodarcze, garaż i sypialnie, czyli te miejsca, w których przebywamy krótko lub nie potrzebujemy w nich światła słonecznego.
4. Odpowiednie parametry izolacyjne – gruba izolacja ścian zewnętrznych, niski współczynnik przenikalności cieplnej stolarki okiennej i drzwiowej oraz przegród budowlanych. Wszystkie fundamenty, ściany, dachy i stropodachy są skonstruowane z wykorzystaniem materiałów o wysokiej izolacyjności, tj. wełny, styropianu, folii paroizolacyjnej, odpowiednich taśm montażowych.
5. Położenie – miejsce niezacienione, które umożliwia w jak największym stopniu pozyskiwanie energii i naturalnego światła ze słońca.
6. Zastosowanie wentylacji mechanicznej – rekuperacja pozwala odzyskiwać ciepło z powietrza i zadbać o odpowiednią temperaturę i wilgotność w domu.
7. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii i ekologicznych urządzeń, np. paneli fotowoltaicznych i pomp ciepła.

Dom pasywny a dom energooszczędny – podobieństwa i różnice

Każdy dom pasywny jest domem energooszczędnym, jednak nie każdy dom energooszczędny jest pasywny. Aby budynek mieszkalny mógł być zakwalifikowany jako pasywny, musi spełniać znacznie surowsze kryteria związane z zapotrzebowaniem energetycznym niż budynek energooszczędny. W przypadku domu energooszczędnego jest to 30-40 kWh na metr kwadratowy na rok, czyli ponad dwa razy więcej niż w domu pasywnym.

Do innych istotnych różnic pomiędzy domem pasywnym i energooszczędnym, należą:

• rodzaj instalacji grzewczej – dom pasywny nie wymaga zastosowania klasycznych urządzeń grzewczych, tj. kaloryfery, instalacja rozprowadzająca i piec;
• źródło ciepła – w domu pasywnym głównym źródłem ogrzewania jest energia pozyskiwana ze słońca oraz odzyskiwana z natury.

To, co łączy oba typy budynków, to przede wszystkim kształt, czyli prosta i foremna bryła kryta jedno- lub dwuspadowym dachem.

Dom pasywny – jaki projekt i technologię wybrać?

Firmy zajmujące się projektowaniem i budową domów pasywnych, najczęściej mają w swojej ofercie budynki skonstruowane z wykorzystaniem jednej z trzech technologii. Wybór spośród domów modułowych, czyli produkowanych w fabryce i montowanych w całość na działce oraz domów szkieletowych i murowanych od podstaw zależy od naszych potrzeb, preferencji i możliwości finansowych.

Najczęściej mamy do wyboru wiele gotowych projektów nieruchomości, których każdy element jest odpowiednio spasowany z pozostałymi i tworzy funkcjonalną całość. Gotowy projekt to rozwiązanie tańsze i szybsze, jednak nie pozbawione ograniczeń. Zazwyczaj budynki pasywne wymagają jednak indywidualnego dopasowania do warunków lokalizacyjnych oraz wymagań przyszłych właścicieli.

Podobnie jest z technologiami budowy domów pasywnych. Każda z nich ma swoje zalety i wady. Jeśli zdecydujemy się na dom modułowy, mamy niewielkie możliwości modyfikacji zarówno wyglądu zewnętrznego, jak i rozkładu pomieszczeń. Nie możemy też negocjować cen poszczególnych elementów i wprowadzać nawet drobnych zmian na różnych etapach budowy, gdyż kupujemy cały dom od razu. Firma przywozi gotowe komponenty i składa je na miejscu. Za to budowa domów modułowych trwa znacznie krócej niż drewnianych lub murowanych.

Murowany dom pasywny – zalety

Jeśli chodzi o murowane domy pasywne, to do najważniejszych zalet tej technologii możemy zaliczyć:

• wysoką bezwładność cieplną – dłuższy czas nagrzewania się ścian i tym samym dłuższy czas oddawania ciepła do otoczenia;
• dużą zdolność do akumulacji ciepła – dzięki czemu wnętrze budynku zachowuje stałą temperaturę i wilgotność;
• dobrą izolacyjność akustyczną – grube ściany nie przepuszczają dźwięków;
• niepalność materiałów murowych i długą żywotność konstrukcji.

Murowany dom pasywny – wady

Pasywne budynki murowane posiadają też pewne wady, wśród których znajdziemy m.in.:

• wymagania gruntowe – ze względu na swoją masę, budynek musi być postawiony na stabilnym podłożu o wysokiej nośności;
• długi czas budowy i uzależnienie prac od warunków atmosferycznych, co generuje częste przerwy;
• koszty wyższe niż w przypadku technologii szkieletowej.

Szkieletowy dom pasywny – zalety

Natomiast domy pasywne szkieletowe zyskują zwolenników przede wszystkim ze względu na:

• zastosowanie drewna klejonego, trwalszego i bardziej odpornego na działanie warunków atmosferycznych i ognia niż drewno lite;
• duże możliwości prefabrykacji konstrukcji szkieletowej, podwyższające jakość prac i obniżające koszty budowy;
• niską masę i elastyczność, idące w parze z dużą nośnością;
• większą powierzchnię użytkową przy takiej samej powierzchni zabudowy – w porównaniu z domami murowanymi, gdzie ściany są grubsze nawet o 20-30%;
• brak wymagań dotyczących odpowiedniej nośności gruntu;
• odnawialność zasobów i mniejsze zużycie energii pierwotnej w trakcie budowy;
• krótszy czas budowy w stosunku do domów murowanych i brak uzależnienia od pogody podczas prac z zastosowaniem suchych technologii.

Szkieletowy dom pasywny – wady

Osoby, które nie chcą zdecydować się na dom szkieletowy, wśród jego wad wymieniają najczęściej:

• ryzyko zmiany struktury drewna z upływem czasu i konieczność zastosowania wielu zabezpieczeń konstrukcji przed działaniem wilgoci;
• obawy związane z wystąpieniem pożaru i potrzebę użycia odpowiednich preparatów ograniczających palność drewna;
• krótszą żywotność domu szkieletowego niż murowanego;
• mniejszą izolacyjność akustyczną.

Budowa domu pasywnego – o czym trzeba pamiętać?

Działający sprawnie dom pasywny, zaprojektowany z zachowaniem wszelkich koniecznych norm, powinien być postawiony od A do Z przez jedną profesjonalną ekipę. Dlatego niestety praktycznie nie da się go zbudować tzw. systemem gospodarczym. Generowałoby to zbyt duże ryzyko błędów, niedociągnięć i tym samym obniżenia jego funkcjonalności i rentowności.

Warto pamiętać, że w domu pasywnym odzyskiwane jest ciepło pochodzące także od przebywających tam ludzi. Dlatego im częściej jesteśmy w domu, tym mniej energii zużyjemy na jego ogrzanie. Zdaniem ekspertów, do utrzymania stałej temperatury w niezamieszkałym budynku pasywnym, potrzeba aż dwa razy więcej energii elektrycznej.

Niebagatelne znaczenie dla opłacalności domu działającego w systemie pasywnym jest jego lokalizacja. Nasłoneczniona działka do wymóg konieczny. W innym wypadku budowa domu pasywnego nie przyniesie spodziewanych korzyści.

Dom pasywny – koszty i zyski

Ze względu na zastosowane technologie, wyższe koszty materiału oraz konieczność zaangażowania profesjonalnych firm, budowa domu pasywnego wyniesie więcej niż w przypadku domu standardowego. Szacuje się, że jest to różnica na poziomie 10-20% w stosunku do klasycznych metod.

Mimo to, zyski z inwestycji w dom pasywny uzyskuje się dosyć szybko w postaci niższych nawet o 90% rachunków za energię elektryczną. W domu pasywnym średnia temperatura jest wyższa niż w innych budynkach, a okres grzewczy wynosi zaledwie trzy miesiące.

Niewątpliwym zyskiem z mieszkania w domu pasywnym jest też świadomość, że wykorzystując odnawialne źródła energii nie przyczyniamy się do niszczenia środowiska. Ekologiczne materiały użyte do budowy domu oraz korzystanie z urządzeń, które nie emitują szkodliwych substancji, dają domom pasywnym przewagę w byciu przyjaznym dla natury.

Czy warto inwestować w dom pasywny – podsumowanie

Decyzja o budowie domu pasywnego musi paść po wnikliwej analizie wszystkich korzyści i wad takiego rozwiązania. Wiele zależy od naszych możliwości lokalizacyjnych i finansowych. Nie każdego stać na wydanie większych pieniędzy na start, choćby miały się zwrócić z nawiązką w niedalekiej przyszłości.

Domy pasywne wydają się być rozsądnym wyborem dla tych, którzy cenią zarówno rozwiązania przyjazne środowisku, jak i domowemu budżetowi. Trudno oczekiwać, że ceny gazu i energii elektrycznej z sieci przestaną rosnąć, dlatego znaczące obniżenie rachunków nawet kosztem jednorazowego większego wydatku będzie się coraz bardziej opłacać.